Tenten bir kez daha Çizgi Roman Suçları Mahkemesi'nde

Çizgi roman dünyasına ayak bastığı 1929'dan beri ideolojik duruşuyla kimseye yaranamayan genç gazeteci Tenten, bir kez daha mercek altında. Tenten'in yaratıcısı Herge'nin ölene kadar peşini bırakmayan 'Tenten Kongo'da' macerası bir kez daha ırkçı suçlamalarıyla mahkemelik.

Karanlık geçmişi Tenten'in başına bir kez daha bela oluyor. Sağcılara, solculara, kapitalistlere, komünistlere, siyah, beyaz, çekik gözlü, kimseye yaranamayan Tenten, 81 yaşında yeniden mahkemeye gitmeye hazırlanıyor. Tenten'in ülkesi Belçika'da yaşayan Kongolu Bienvenu Mbutu, 1920'lerin sonunda yayımlanan Tenten'in Kongo macerasının yasaklanması için geçtiğimiz hafta mahkemeye başvurdu.

Siyahlara karşı ırkçı kalıplarla dolu ve sonrasında Tenten'in yaratıcısı Herge'nin bir gençlik hatası olarak kabul ettiği Tenten Kongo'da, İngiltere'de çocuk kitaplarının arasında satılmıyor ve üzerinde bir uyarı bulunuyor. Mbutu, en azından benzer bir uygulamanın Tenten'in anavatanında yapılmasını istiyor. Kongo'dan Amerika'ya ve Tibet'e, dünyanın dört bir yanını gezen, hatta hızını alamayıp aya bile çıkan genç gazeteci Tenten'in 1931-1976 yılları arasında basılan 24 macerası bulunuyor.

Mbutu'nun ve biraz duyarlılığı olan herkesin rahatsız olduğu Tenten Kongo'da'nın yayımlandığı dönemde Kongo, Belçika sömürgesi ve Herge'nin çizgi romanının çıktığı derginin patronu kendisinden Tenten'i Kongo'ya göndermesini istiyor. Amaç, Belçikalı beyaz işçileri Kongo'ya çekmek. Herge hiçbir şey bilmediği bir ülkeyi, kendi deyimiyle 'cahilce' ve 'önyargıları'yla yeniden yaratıyor. Kitapta, siyahlar ilkel ve aptal karakterler olarak yaratılıyor. Siyah bir kadın, ufak tefek Tenten'e 'Büyük beyaz adam' olarak hitap ediyor, Tenten yerlilere Belçika haritasıyla coğrafya dersi veriyor.

Herge'yi ırkçı ya da faşist olarak tanımlamaktan çok özellikle gençlik döneminde Avrupalı beyaz adam olarak düzeni pek de sorgulamadığını, sonrasında ise büyük şirketleri, petrol zenginlerini, Amerikalıların Kızılderililere yaptıklarını ve diktatörlüğü eleştirerek geçmişini temize çıkarmaya çalıştığını söyleyebiliriz.

Kafası karışık gazeteci Tenten

Kongo macerasını yazdığı yeniyetme dönemlerinde, Herge'den bu kez de Tenten'i Sovyetler Birliği'ne yollamasını istiyorlar. Yine kulaktan dolma bilgilerle macerayı kaleme alan Herge, açlık, yoksulluk ve bilumum kötülüğün kaynağı acımasız bir komünist rejim yaratıyor.

Herge'nin tartışmalı politik kimliğinin temeli, 2. Dünya Savaşı sırasında bir dönem, Tenten'in Nazi yanlısı Le Soir gazetesi için yazıp çizmesinden kaynaklanıyor. Yahudi düşmanı yakıştırması da, ölene kadar peşini bırakmıyor. Esrarengiz Yıldız macerasında, kötü karakterlerden birine Yahudi ismi olan Blumstein'ı veriyor, Isaac ve Salomon isimli iki karakter, borçlarından kurtulacakları için dünyanın sonunun gelmesine seviniyorlar. Daha sonra Blumstein'ın adı Bohlwinkel'e dönüşüyor, diğer kareler de tamamen çıkarılıyor.

Herge sonraları yaptıklarını telafi etmek için elinden geleni yapıyor. Tenten Amerika'da'da Kızılderililer, siyahlar ve mavi yakalıların yanında yer alıyor. Mavi Lotus'ta Çinliler'in Avrupalılar tarafından aşağılanmasını eleştiriyor. Kırık Kulak'ta petrol savaşları ve silah ticaretine karşı bir duruş alıyor. Ottokar'ın Asası'nda kötü adamları SA subaylarına benzeterek, Nazi karşıtı oluyor... Herge, Tenten'in son macerası Tenten ve Pikarolar'da bir yandan diktatörlük karşıtı bir hikaye anlatırken, bir yandan kahramanının yakın arkadaşlarından birini bir general yapıyor ve kimseye yaranamayarak Tenten'in maceralarını noktalıyor.

Tenten hakkında kısa kısa..

• Herge'nin gerçek adı George Remi. Tüm dünyada tanınan ismini, isim ve soyadının baş harflerinin okunuşlarını yer değiştirerek oluşturuyor.
• 58 dilde 200 milyon Tenten kitabı satılmış.
• Gazeteci olmasına karşın, Tenten'in şimdiye kadar tamamlayabildiği tek bir makalesi olduğunu biliyoruz.
• Dupont ve Dupond, sanıldıklarının aksine ikiz değiller. Hatta akraba bile olmayan iki arkadaş, yalnızca birbirlerine çok benziyorlar.
• Yıllardır geldi gelecek diye beklediğimiz Steven Spielberg filmini 2011 Kasım'a kadar bekleyeceğiz. Film, Tenten'in Tekboynuzun Esrarı macerasının uyarlaması. Kızıl Korsan'ın Hazinesi'nden uyarlanacak ikinci film de 2012'de sinemalara geliyor.
• Tenten Türkiye'ye ilk kez 1950 yılında Doğan Kardeş dergisiyle adım atıyor. Daha sonra defalarca yayımlanan Tenten maceralarına en son Yapı Kredi saygınlık kazandırıyor. 2004 yılından beri de İnkılap Yayınevi tarafından basılıyor.
• 1960'larda Tenten, Türkiye'de kaçak olarak çiziliyor. Tenten İstanbul'da ve Marmara Canavarı gibi maceraları sahaflarda aramanızı tavsiye ederiz.
• Türkiye'de çizilen maceralardan birisini umarız Tenten Kongo'da'nın yasaklanmasını isteyen Kongolu duymaz: Tenten Yamyamlar Arasında.

2 Mayıs 2010'da Akşam Pazar'da yayımlandı.